رانندگى ما نشانه شخصیت جامعه است

حسین خانى

یکى از خبرگزارى هاى داخلى آذرماه سال ۸۳ اعلام کرده بود، هر ۶۰ دقیقه ۳ نفر در تصادف هاى جاده اى جان خود را از دست مى دهند. عفریت مرگ در جاده ها به کمین نشسته است. امروزه آنقدر عبور از کنار حجله هاى جوانانى که در سانحه رانندگى جان سپرده اند برایمان عادى شده که اگر روزى شاهد این گونه حوادث نباشیم تعجب آور است. یک کارشناس حمل و نقل و ترافیک براساس بررسى هایى که انجام داده، مى گوید: «شمار کشته شدگان تصادف هاى شهرى و جاده اى کشور در کمتر از ۳ سال، معادل افرادى است که در جنگ تحمیلى به شهادت رسیده اند.»
عوامل گوناگونى بر وقوع حوادث تلخ رانندگى مؤثرند. نبستن کمربند ایمنى، کنترل نکردن ایمنى خودروها قبل از سفر و سرعت غیر مجاز و سبقت غیرمجاز و... از عوامل فردى هستند. در کنار آن وضعیت نامناسب آسفالت جاده ها و ناایمن بودن بسیارى از خودروهاى ساخت داخل کشور از موضوع هایى است که باید مسئولان در باره آنها چاره اندیشى کنند.
«تونى پیرس» دبیرکل فدراسیون بین المللى راه، اسفندماه سال ۸۳ هنگامى که پس از بازدید از بزرگراه قزوین ـ رشت مورد پرسش قرار گرفت، از کیفیت نامطلوب آسفالت این محور اظهار تأسف کرد. او گفته بود: مشکلات راهدارى دراین محور وجود داشت. آسفالت ها تکه تکه بودند. از طرفى تراکم و تردد در جاده ها بسیار زیاد است.
او با بیان این که نیاز به کار کارشناسى درباره جاده هاى ایران وجود دارد گفته بود به نظر مى آید با ارائه آموزش هاى لازم بسیارى از مشکلات مربوط به سوانح رانندگى حل شود.
این اظهارنظرها از آن زاویه مورد بررسى است که بدانیم آمار کشته هاى این گونه حوادث در کشورهایى مانند مصر و ترکیه همچون ایران بوده ولى با دادن آموزش هاى لازم به راننده ها به نحو قابل توجهى کاهش پیدا کرده است.
براساس یک تحلیل کارشناسى در ایران ۸۰درصد افراد در هنگام رانندگى ، رفتار ناشایست و بدى دارند. سازمان بهداشت جهانى در گزارشى اعلام کرده، مرگ و میر ناشى از تصادف ها در کشورهایى که تعداد اتومبیل در آنها زیاد است، از مرگ و میر ناشى از بیمارى هاى مسرى بیشتر است.
«دکتر ژان لوکو ز» مدیر کل ایمنى جاده در گزارشى مرگ و میر بر اثر تصادف هاى جاده اى را نهمین عامل مرگ و میر دانسته و گفته است؛ در سال ۲۰۲۰ این عامل به رتبه سوم صعود خواهد کرد. چرا که حجم خودروها در کشورهاى جهان سوم به شدت در حال افزایش است بى آن که وضع جاده ها با رشد آن متناسب باشد.
سردار رویانیان رئیس پلیس راهنمایى و رانندگى کشور نیز در همایش صنعت ناوگان ریلى کشورگفته بود: درایران به ازاى هر ۹ نفر یک ماشین وجود دارد ولى این آمار در اروپا هر ۲تا ۳ نفر یک خودرو است در حالى که میزان مسافرت ها در ایران ۷ برابر اروپا است.
به گفته این مقام پلیس، روزانه ۶۰میلیون سفر در ۱۸۰ هزار کیلومتر شبکه جاده اى کشور انجام مى شود و کشور هرساله ۷ هزار میلیارد تومان خسارت ناشى از تصادف ها را متحمل مى شود. اهمیت گفته سردار وقتى مشخص مى شود که بدانیم میزان کشته هاى حوادث رانندگى کشورمان با ۲۸ تا ۳۰هزار نفر درسال و ۱۰هزار زندانى و ۳۰۰هزار مجروح، در صدر کشورهاى دنیاست. سردار رویانیان تنها راه پیش روى پلیس براى حل این معضل را توسل به آموزش و پرورش و استمداد از نیروهاى این بخش براى تعمیم قوانین و مقررات، بویژه در بخش راهنمایى و رانندگى به دانش آموزان و خانواده هاى آنها دانسته و مى گوید: در تمام دنیا پلیس بیشترین نیرو و توان خود را در جهت مدیریت جاده ها به کار مى بندد اما درکشور ما به دلیل مجهزنشدن جاده ها و پلیس به آخرین دستاوردهاى روز، جاده هاى کشور همانند ۵۰سال گذشته کنترل مى شود و پلیس مجبور است هرسال در ایام گوناگون مانند عیدنوروز ۲۰تا ۳۰هزار نیروى خود را براى کنترل جاده ها بگذارد.
براساس اعلام سازمان بهداشت جهانى سالیانه در جهان یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر براثر تصادف هاى رانندگى کشته مى شوند و حدود ۵۰ میلیون نفر نیز به خیل مجروحان این گونه حوادث افزوده مى شوند. ایران در حالى که یک صدم جمعیت جهان را در خود جاى داده است، یک چهلم مرگ و میر ناشى از تصادف ها را به خود اختصاص مى دهد.
براساس اعلام کارشناسان حمل و نقل جاده اى و ترافیک سه عامل انسان، راه و وسیله نقلیه در بروز حوادث رانندگى نقش دارند. تعدادکشته هاى تصادف هاى رانندگى در سال ۸۴ هر سه روز برابر با آمار کشته شدگان سقوط یک هواپیما بود، به طورى که هر روز حدود ۷۰ تن جان خود را از دست داده اند.
از مجموع ۱۸۰هزار کیلومتر جاده هاى موجود، پلیس راهور تنها ۲۳ هزار کیلومتر آن را تحت کنترل دارد و براساس اعلام پلیس، از ۱۱۱۵ شهر کشور تنها ۳۱۸ شهر پلیس راهور دارند. قربانعلى درى نجف آبادى، دادستان کل کشور نیز در همین ارتباط زنگ خطر را به صدا درآورده و مى گوید آمار تصادف ها در کشور ما بسیار بالاتر از نرم جهانى است. آسیب پذیرى ناشى از تصادف ها در کشور باید به حد معقولى برسد. نسبت کشته ها به زخمى شدگان در حوادث رانندگى دنیا یک به ۵ است در حالى که در کشور ما شمار مصدومان ۱۰برابر تعدادکشته هاست.
وى رعایت مسائل ایمنى را ضرورى دانسته و مى گوید: خودروسازان باید دقت و کنترل لازم را در ساخت خودروها داشته باشند تا خودروى آنها از استانداردهاى لازم برخوردار شود.
اما جالب است بدانیم در حوادث رانندگى کودکان آسیب پذیرترین گروه سنى به شمار مى آیند. شهرام جبارزادگان از کارشناسان برنامه ریزى شهرى دراین باره مى گوید: از هر ۴ عابر پیاده اى که در جریان سوانح رانندگى کشته مى شوند، یک نفر از کودکان پیش دبستانى و دبستانى است.
به گفته این کارشناس، یک سوم کل کشته شدگان حوادث رانندگى در کشور ما را عابران تشکیل مى دهند. این در حالى است که آمار کشورهاى پیشرفته یک به ۱۰ است.
وقتى دادستان کل کشور از استانداردنبودن برخى از خودروهاى تولید داخلى سخن به میان آورد و «دکتر ابوالحسن مسگرزاده» نیز در کنگره بین المللى انجمن جراحان دهان، فک و صورت از آمار بالاى مصدومان در تصادف هاى جاده اى انتقاد کرد، رئیس پلیس راهنمایى و رانندگى کشور به یک شرکت خودروسازى اولتیماتوم داد در صورتى که مشکل موجود در کمربند ایمنى خودرو تولیدى آن شرکت حل نشود، پلیس از شماره کردن این نوع خودرو امتناع خواهد کرد.
براساس آمارهاى اعلام شده هم اکنون این خودرو حدود ۳۰درصد از بازار عرضه و تقاضا را به خود اختصاص داده است.
اما عالى ترین مقام پلیس کشور در مراسم تقدیر از برترین هاى تحقیق و پژوهش ناجا سخنى را مطرح کرد که برخلاف تمامى مطالب و آمارهاى ارائه شده، تاکنون بود. سردار «احمدى مقدم» به توقف رشد تصادف ها در ایران آن هم به میزان ۰‎/۵ درصد در ۹ ماه گذشته در کشور اشاره کرده و گفت براى نخستین بار توانستیم با تکیه بر تحقیقات در حوزه تصادف ها و تلفات ناشى از آن، رشد کشته هاى تصادف ها را متوقف کنیم. چراکه از زمان ورود خودرو به ایران تا کنون همواره با رشد تلفات مواجه بوده ایم. اما امسال این رشد متوقف شد.
ریشه هاى روانشناختى تصادف ها
همیشه علت اصلى تصادف ها را نمى توان به سرعت غیر مجاز و رعایت نکردن مقررات ترافیکى نسبت داد. در بسیارى از موارد علل انسانى و روحى دراین باب اهمیت فراوان دارند.
آیا به نظر شما تمامى کسانى که گواهینامه دارند صلاحیت رانندگى هم دارند؟ البته که پاسخ منفى است. چه بسا افرادى که از دقت و دید مناسب برخوردارند اما از مشکلات و عقده هاى روانى ، اجتماعى ، تربیتى و فرهنگى رنج مى برند. یک کارشناس مسائل ترافیکى عوامل تأثیرگذار روى شرایط احراز صلاحیت رانندگى را سن، اخلاق ، تجربیات ، آموزش خوب، دید خوب ، هوشیارى و سرعت عکس العمل ، فرهنگ عمومى ، سلامت جسمى، تربیت خانوادگى و ... مى داند.
دکتر صابرى ـ روانشناس نیز عقیده دارد رانندگى از مواردى است که شخصیت انسان را در اجتماع آشکار مى کند. تقریباً مى توان گفت «ابعاد فرهنگى » ، رشد اجتماعى و میزان ادب و علاقه او را به همنوعان نشان مى دهد. مثلاً کسى که در حضور دیگران ، وانمود مى کند مردى است که مشکلات را خوار و کارهاى فوق العاده انجام مى دهد، قوانین را نادیده گرفته و خود را پایبند مقررات راهنمایى نمى داند و حق دیگران را رعایت نمى کند، قوانین را شکسته و برخلاف مقررات و اصول، رانندگى مى کند، او مشتاق شنیدن کلمات مدح و ثنا از سرنشینان است.
نوع رانندگى آنقدر در میان ملل مختلف اهمیت داردکه براى آن ضرب المثل هاى گوناگونى نقل شده است. یک ضرب المثل آلمانى مى گوید: «روش رانندگى خود را به من نشان بده تا بگویم تو کیستى.»
دکتر «باتریزى» پزشک ایتالیایى نیز با تأکید بر اهمیت حالات روانى و عقلى در رانندگى مى گوید: صرف دارابودن دید خوب با سلامت بدنى براى صدور گواهینامه کافى نیست، بلکه لازم است فرد متقاضى در حضور یک گروه متخصص از نظر عقلى، اجتماعى و تربیتى مورد آزمایش قرار گیرد.
نخستین تحقیقى که درباره احراز شایستگى براى رانندگى انجام شد، در سال ۱۹۲۵ در دانشگاه «ایوا» کشور آمریکا بود. براساس یافته هاى این تحقیق ابتدا رانندگى با یک مقررات ساده در آموزشگاه شروع مى شود و به مرور پیچیده تر شده تا آن که به بررسى روانشناختى راننده منجر مى شود. یعنى باید امنیت ترافیک و رانندگى را از مبتدیان شروع کرد اول اصول علمى رانندگى آموزش داده مى شود و سپس بر مسائل اخلاقى رانندگى تأکید مى گردد. درحقیقت در آموزشگاه رفتار راننده در جاده هاى خارج از شهر مورد مطالعه قرار مى گیرد.
در کنفرانس حفاظت و ممانعت ازتصادفات جاده ها در سال ۱۹۶۶ در شهر «وین» مقرراتى وضع شد که تأکید بر کوشش هرچه بیشتر براى به وجود آمدن روش هاى نو و ارتقاى اخلاقى و رفتار انسانى نسبت به نیازهاى زمانه داشت. اخلاقیات انسانى و روش هاى آن ، از معیارهاى خاصى گرفته شده و براساس آن معیارها اعتبار دارد. درمورد عبور و مرور خودروها ، متناسب بودن قوانین و مقررات ، اصلاح و بازنگرى آنها براساس نیازهاى انسانى در شهر و خارج از شهر لازم و ضرورى است.