هر 24 دقیقه یک نفر در ایران جان خود را بر اثر تصادفات رانندگی از دست می دهد
نویسنده : محمد جواد صابری/ در حالی که در کشورهای هم تراز با ایران به ازای هر هزار و 500 نفر 400 دستگاه خودرو وجود دارد در کشور ما این نسبت 150 دستگاه خودرو در ازای هر هزار نفر است. با این وجود، تعداد خودرو ها در ایران نسبت به 10 سال قبل چهار برابر شده است و از سه میلیون خودرو در سال 79 به بیش از 12 میلیون خودرو در سال 89 رسیده است. میزان تصادفات جاده ای و کشته شدگان و مجروحان این حوادث نیز در سال های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. آمار و ارقام موجود حاکی از آن است که در سال 77، 14 هزار و 981 نفر بر اثر تصادفات جاده ای جان خود را از دست داده اند و این رقم 10 سال بعد یعنی در سال 87 به 23 هزار و 362 نفر رسیده است. درباره کشته شدگان و مجروحان تصادفات جاده ای در سالهای اخیر هر چند اختلافات آماری غیر قابل اغماضی وجود دارد اما، تقریبا اغلب کارشناسان و مسئولان اجرایی در این مورد متفق القولند که تعداد کشته شدگان سالانه رقمی بیشتر از 23 هزار نفر است. اسکندر مومنی رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا در این باره می گوید: به طور سالیانه در کشور 23 هزار نفر در سوانح رانندگی کشته و 270 هزار نفر مجروح و مصدوم می شوند که این نرخ بالایی بوده و در این زمینه جزو چند کشور اول جهان هستیم. این در حالی است که مرتضی بختیاری وزیر دادگستری تعداد جان باختگان تصادفات جاده ای را سالانه 24 هزار نفر اعلام می کند و جولایی رییس سازمان دیه کشور می گوید: در سال 30 هزار نفر بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهند. ارایه این آمارهای ضد و نقیض در مورد بسیاری از مسئولان اجرایی وجود دارد اما، همانطور که عنوان شد همه روی کشته شدن سالانه بیش از 23 هزار نفر ایرانی در جاده های کشور توافق دارند. میزان بالای وقوع تصادف در ایران و همچنین کشته و زخمی شدن تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی، کشور ما را جزو خطرناک ترین کشورهای جهان از لحاظ تصادفات جاده ای قرار داده است. آمار تصادفات رانندگی در ایران در مقایسه با سایر کشور های جهان نگران کننده است; زیرا میزان تلفات تصادفات رانندگی در ایران 25 برابر ژاپن و دو برابر ترکیه است. در عربستان روزانه 12 نفر قربانی حوادث جاده ای می شوند این در حالی است که این رقم در ایران برابر با 48 نفر و در سال 80 برابر 53 نفر است. ناامن ترین جاده های دنیا برای رانندگی و بدترین آمار در زمینه میزان سوانح رانندگی در جهان متعلق به کشورهای اریتره، مصر، لیبی، افغانستان، عراق، نیجر، آنگولا، امارات، گامبیا، ایران و موریتانی است و امن ترین جاده های دنیا برای رانندگی را کشورهای سوئیس، سنگاپور، هلند، فنلاند، آلمان، نروژ و سوئد دارند. در حالی که تصادفات جاده ای نهمین علت مرگ و میر در جهان به شمار می رود این حوادث در ایران دومین علت مرگ و میر است. فریبرز واحدی مدیر کل راهداری و ایمنی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور با تایید این مطلب می گوید: بیش از یک سوم تخت های بیمارستان های کشور به قربانیان رانندگی اختصاص می یابد. شاید به همین دلیل است که برنامه پنجم توسعه مسئولان اجرایی کشور را ملزم به اندیشیدن تدابیری برای کاهش تصادفات جاده ای کرده است. براساس این برنامه سالانه باید 10 درصد از میزان تلفات جاده ای کاسته شود. بر اساس اعلام اسماعیل احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی در آخر برنامه پنجم توسعه پیش بینی شده حدود 20 میلیون خودروی فعال در کشور تردد کند و میزان سفرها نیز 30 درصد افزایش یابد و تلفات جاده ای نیز 50 درصد کاهش یابد. این در حالی است که به نظر می رسد ما هنوز در خم یک کوچه مانده ایم و یا از جمعآوری و اعلام آمار های درست و دقیق عاجزیم یا علاقه مند به اعلام آمار و ارقامی هستیم که حداقل روی کاغذ اثبات کننده کاهش آمار تصادفات و مرگ ومیر ناشی از این حوادث باشد.
آمار متناقض جان باختگان تصادفات نوروز
یک روز بعد از اینکه رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا از کاهش 15درصدی تصادفات رانندگی و کاهش 10درصدی تلفات در نوروز 90 خبر داد، معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی گفت: با آمارهای موجود نمی توان در مورد افزایش یا کاهش تلفات حوادث رانندگی اظهار نظر کرد. عبدالرزاق برزگر با بیان اینکه بر اساس اطلاعات رسیده از مراکز پزشکی قانونی به بخش آمار این سازمان، جمع کشته های تصادفات نوروزی امسال در سراسر کشور یک هزار و 200نفراست، گفت: آمار جمعآوری شده از کشته های تصادفات نوروزی مربوط به محدوده زمانی 25 اسفند 89 تا 15فروردین امسال است و امکان تغییر در آن وجود دارد.
امسال نیز مانند سال های پیش هلال احمر، پلیس راه و اورژانس کشور در حالی پس از پایان تعطیلات نوروز آمارهای غیرواقعی و متناقض از تعداد کشته های حوادث رانندگی اعلام کردند که بر اساس قانون، اطلاع رسانی در این زمینه وظیفه هیچ یک از این دستگاه ها نبوده است. ارایه آمار متناقض درباره جان باختگان تصادفات جاده ای در نوروز به این صورت بود که نهاد هایی از کاهش 30 درصدی، نهاد هایی از کاهش 10 درصدی و نهاد هایی از افزایش 10 درصدی جانباختگان تصادفات رانندگی خبر می دادند. در هفته پایان فروردین امسال مسئول دبیرخانه کمیسیون ایمنی راه های کشور با بیان اینکه براساس مصوبه کمیسیون پزشکی قانونی کشور تنها مرجع اعلام آمار تلفات در جاده های کشور است، گفت: در موضوع اعلام آمار تصادفات جاده ای کشور، اورژانس وظیفه اعلام تعداد مجروحان، هلال احمر اعلام تعداد خدمات و نجات شهروندان و پلیس هم وظیفه اعلام تصادفات را برعهده دارند و هیچ کدام نمی توانند آمار مرگ و میر را اعلام کنند. مهران قربانی ادامه داد: بسیاری از معاونان استانداران همیشه از این موضوع گله و شکایت دارند که چرا آمارها با هم متضاد است و آمار جامعی نداریم. اوبا اشاره به اینکه 50 درصد فوتی های حوادث رانندگی در حین انتقال به بیمارستان یا پس از بستری شدن فوت می کنند، گفت: قطعا پلیس نمی تواند آمار مشخص و کاملی از مرگ ومیر داشته باشد چون سر صحنه تصادف است. به گفته مدیرکل دفتر مطالعات فنآوری وزارت راه و ترابری به علت انتقال تمام مجروحان به بیمارستان آمار مجروحان تصادف تنها از منبع اورژانس (وزارت بهداشت) معتبر است و آمار فوتی ها را هم پزشکی قانونی دقیق تر اعلام می کند. او با بیان اینکه در 10 سال گذشته همیشه پلیس اعلام کرده آمار تصادفات کاهش یافته است، گفت: چگونه می شود آمار تصادفات هر سال کاهش می یابد ولی آمار مرگ و میر نسبت به تصادفات بیشتر است و این نوعی تبلیغ کار پلیس است که صحیح نیست.
90 میلیارد دلار زیان ناشی از تصادفات در چهار سال
هر چند وجود آمار دقیق درباره تصادفات جاده ای کشور حائز اهمیت است اما، همین آمار ضد و نقیض هم نشان می دهد ما در این زمینه وضعیت بسیار وخیمی داریم. همانطور که اشاره شد ایران جزو خطرناک ترین کشورها به لحاظ حوادث رانندگی است. درصد بالای تصادفات جاده ای در ایران نه تنها بلای جان شهروندان ایرانی است که از نظر اقتصادی نیز زیان های جبران ناپذیری به کشور وارد می کند. در هر 24 دقیقه یک نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهد و با توجه به اینکه 60 درصد افرادی که در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهند بین سنین 20 تا 40 سال هستند، این حوادث عملا نیروی کار و مولد کشور را از بین می برد. براساس گزارشی که پژوهشکده حمل و نقل درباره آمار تصادفات جاده ای منتشر کرده است از سال 73 تا سال 86 نزدیک به 300 هزار نفر در تصادفات جاده ای در سراسر کشور جان خود را از دست داده اند.در این گزارش اینطور نتیجه گیری شده است که در سال 86، هزینه تصادفات برای مجموع تصادفات درون شهری و برون شهری و با احتساب اثر یارانه ها در مجموع 18 هزار میلیارد تومان معادل 18 میلیارد دلار برآورد شده است. براساس این گزارش، هزینه تصادفات کشور در سال 86 از کل تولیدات ناخالص داخلی بیش از 50 درصد کشورهای جهان نظیر غنا، اردن، بحرین و... بیشتر بوده است. هر خانواده ایرانی در سال 86 به طور متوسط حدود یک میلیون تومان بابت تصادفات ترافیکی در کشور هزینه متحمل شده است.
در این گزارش عنوان شده است با هزینه 18 میلیارد دلاری تصادفات در سال 86 می توان به تنهایی 33 سال بودجه فعلی راهداری کشور، 220 سال بودجه فعلی ایمنی سازی نقاط حادثه خیز کشور، هزینه ایجاد دو میلیون شغل برای جوانان یا خرید 60 فروند هواپیمای ایرباس را تامین کرد. بررسی ها نشان می دهد روند تصادفات جاده ای در ایران از سال 86 به بعد هم سیر صعودی داشته یا حداکثر در همان حد سال 86 باقی مانده است. اگر بخواهیم هزینه تصادفات را طی سال های 84 تا 88 برآورد کنیم، نزدیک به 90 میلیارد دلار زیان ناشی از تصادفات به کشور وارد شده است که خود یک رقم قابل توجه و هشدار دهنده به حساب می آید. معمولا خواب آلودگی رانندگان و سرعت غیر مجاز عامل اصلی تصادفات در ایران عنوان می شود. مومنی رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا در این باره می گوید: عدم رعایت ایمنی و نامناسب بودن شوارح و معابر از جمله عوامل بروز سوانح رانندگی است اما، در راس همه این عوامل، عامل انسانی نقش اساسی دارد. این درحالی است که برخی کارشناسان وضعیت نامطلوب راه ها را مهم تر از عوامل انسانی می دانند.
در ایران 192 هزار کیلومتر راه وجود دارد که درصد پایینی از آن آزاد راه و بزرگراه است. بر اساس گزارشی که مرداد سال گذشته در این باره منتشر شده است علی رغم آنکه مجلس شورای اسلامی با تصویب بودجه ای قابل توجه از وزارت راه خواسته تا ساخت جاده سامان یابد اما، باز هم با تعلل مواجهه می شویم. خدماتی که درباره جاده سازی باید ارایه شود آن گونه که شایسته است، اتفاق نیفتاده و همین امر یکی از دلایل تصادفات جاده ای است. کیفیت نامناسب سطح سواره رو بخش عمده ای از راه ها، گنجایش کم، تجاوز به حریم راه ها، افزایش ساخت و ساز در حریم راه ها، عدم سازماندهی راه های ورودی و خروجی از مسیرهای اصلی به ویژه در ورودی شهرهای واقع در طول مسیر، عدم رعایت اصول هندسی در پاره ای از راه ها و عدم وجود علایم راهنمایی در مکان های مورد نیاز، نبود خط کشی واضح، نبود جان پناه نظیر گاردریل و دیوار حفاظتی در پرتگاه ها، دسترسی های متعدد از کناره راه ها به سطح راه ها، مجزا نبودن مسیرهای رفت و برگشت در اکثر راه های کشور و عدم نگه داری اصولی و به موقع از راه از جمله عواملی هستند که باعث بروز بخشی از سوانح جاده ای و تلفات انسانی و مالی فراوانی می شوند. به نظر می رسد دوران انداختن تقصیر تصادفات به گردن راننده یا همان عامل انسانی به پایان رسیده است و مسئولان در وزارت راه باید در استانداردسازی جاده ها و رفع گلوگاه های پر خطر بکوشند. همچنین امدادرسانی به قربانیان تصادفات بارها مورد انتقاد قرار گرفته است. امدادرسانی به مصدومان حوادث ترافیکی به ویژه در 150 هزار کیلومتر جاده فرعی کشور در حالی با مشکلات عدیده ای همراه است که امداد اورژانس پیش بیمارستانی کشور تنها یک بالگرد دارد. آخرین آمارهای پلیس راه نشان می دهد سالانه 300 هزار نفر در تصادفات مجروح یا کشته می شوند. این در حالی است که 49 درصد از فوت شدگان در صحنه تصادف جان خود را از دست می دهند و 51 درصد از فوت شدگان در هنگام انتقال و در مرکز درمانی می میرند.
قانون جدید راهنمایی و رانندگی و امیدواری برای کاهش تصادفات
در سال های اخیر بارها این اظهار نظر را از طرف افراد مختلف شنیده ایم که مشکل، نبود قوانین مناسب در حوزه راهنمایی و رانندگی نیست بلکه عدم رعایت قوانین مشکل ساز شده است.با این وجود، پلیس راهنمایی و رانندگی سال گذشته اصرار زیادی برای تصویب قانونی جدید در زمینه تصادفات رانندگی داشت و این قانون جدید در روز های پایانی سال گذشته تصویب و از دهم اردیبهشت امسال به اجرا گذاشته شد. پیش از اجرای این قانون مقامات پلیس اظهار امیدواری کردند با اجرای قانون جدید تخلفات رانندگی کاهش یابد. آنها به شهروندان اطمینان دادند اجرای این قانون به نفع آنها خواهد بود و نباید در مورد آن نگران باشند. قانون جدید مندرجات زیادی دارد اما، آنچه بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفته است دادن نمره منفی به دلیل ارتکاب تخلف و ضبط گواهینامه راننده متخلف است. بر اساس یک گزارش در قانون جدید امتیاز های منفی شدید و سختگیرانه ای برای رانندگان وسایل نقلیه عمومی و سنگین در نظر گرفته شده است اما ،امتیاز منفی رانندگان وسایل نقلیه شخصی خیلی هم سختگیرانه نیست.رانندگان در صورت بی توجهی به قوانین و ارتکاب برخی تخلفات گواهینامه شان باطل خواهد شد. اگر راننده ای مرتکب هر یک از 20 مورد تخلف اعلام شده دارای امتیاز منفی شود چنانچه این امتیازات به 30 نمره منفی برسد گواهینامه راننده متخلف به مدت سه ماه ضبط می شود و بعد از سه ماه با پرداخت 40 هزار تومان جریمه نقدی گواهینامه به وی برگردانده می شود. اگر پس از اعمال مقررات بند یک یعنی گرفتن 30 نمره منفی و ضبط سه ماه گواهینامه دوباره مرتکب تخلفات دارای نمره منفی شود و 25 نمره منفی بگیرد،گواهینامه اش به مدت شش ماه ضبط می شود و با پرداخت 60 هزار تومان جریمه، گواهینامه اش برگردانده می شود. اگر برای مرحله سوم این دو بند اجرا شد اما، راننده همچنان مرتکب این گونه تخلفات خطرساز دارای نمره منفی شود بار سوم اگر 20 نمره منفی بگیرد گواهینامه اش ابطال می شود، البته بعد از یک سال می تواند مانند کسی که تاکنون گواهینامه نگرفته دوباره ثبت نام کند; ضمن اینکه 100 هزار تومان هم جریمه می شود و علاوه بر کلاس های رانندگی و رعایت تمام مقرراتی که راجع به گواهینامه ابتدایی باید طی کند یک دوره آموزشی ویژه دیگر هم باید بگذراند. مطابق قانون جدید این گونه افراد نمی توانند به سادگی دوباره گواهینامه رانندگی بگیرند; زیرا شرایط بسیار سختی برای اخذ مجدد گواهینامه در نظر گرفته شده است تا از ارتکاب تخلفات رانندگی پیشگیری شود. از طرف دیگر، جریمه هایی در نظر گرفته شده برای متخلفان نیز جالب توجه است. جریمه های تخلفات مربوط به حمل و نقل و عبور و مرور در تمام نقاط کشور و مناطق آزاد تجاری صنعتی، با توجه به مکان و زمان وقوع و نوع تخلفات و میزان تاثیر آن در آلودگی محیط زیست و ایمنی عبور و مرور و سایر عوامل موثر از 100هزار ریال تا یک میلیون ریال و در سایر موارد از 30 هزار ریال تا 500 هزار ریال است.البته یک جریمه 200 هزار تومانی نیز وجود دارد که مربوط به استفاده کنندگان از مواد مخدر و روان گردان ها است. در قانون جدید همچنین سختگیری هایی برای موتورسواران در نظر گرفته شده است و از طرف دیگر، نه تنها به تکالیف رانندگان توجه شده که توصیه هایی برای سرنشینان و حتی عابران پیاده نیز وجود دارد. هر چند قانون جدید سختگیرانه به نظر می رسد اما، اگر درباره کارآیی آن اطمینان وجود داشته باشد می توانیم چنین نتیجه گیری کنیم که قانون جدید هم به لحاظ مادی و هم از نظر حفظ جان شهروندان دارای اهمیت اساسی است. بررسی قوانین راهنمایی و رانندگی در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای توسعه یافته که از آمار تصادفات جاده ای پایینی برخوردارند نشان می دهد سختگیری درباره تخلفات رانندگی بسیار شدید است. این سختگیری در کنار فرهنگ سازی در این زمینه اعمال می شود و این تجربه ای است که می تواند ما را از وضعیت بسیار نامطلوب تصادفات جاده ای بیرون بیاورد.نباید فراموش کرد که ما جزو بدترین کشور ها در زمینه تصادفات جاده ای هستیم و برای بهبود وضعیت خود به عزمی جدی در این زمینه نیاز داریم. این عزم جدی هم مربوط به شهروندان و هم مربوط به مسئولان اجرایی است. همان طور که شهروندان باید قوانین را درست و دقیق رعایت کنند خودرو سازان باید کیفیت خودرو ها را بالا ببرند و دولت باید به فکر بهبود وضعیت را ه های کشور باشد.
عالی بود