سعید اویس/ اول آذرماه ازسوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان روزجهانی یادواره قربانیان ترافیکی اعلام شده است وبدون تردید این نامگذاری ،بهانه ای است برای بررسی شیوع وعلل انواع ضربه ها وآسیب هایی فیزیکی (تروما) که ازحوادث جاده ای وترافیکی منجرمی شود وارائه راه حل های مداخله گرایانه برای کاهش و کنترل میزان عوارض آن.
آمارهای جهانی
آمارهای سازمان بهداشت جهانی حکایت ازآن دارند که درسال2002 میلادی حدود یک میلیون و180 هزارنفردرتصادفات ترافیکی جهان کشته شده اند یعنی به طورمتوسط روزانه3 هزارو242 انسان جان خود را ازدست داده اند .علاوه برموارد منجربه فوت، سالانه20 تا50 میلیون نفردرتصادفات جاده ها وخیابانها دچار آسیب های جدی می شوند که محاسبات کارشناسان سازمان بهداشت جهانی درسال2002 میلادی نشان داد که درآن سال به میزان38 میلیون و400 هزارسال از دست رفته عمر(به علت ناتوانی های ناشی ازتصادفات ترافیکی) ثبت شده است وبه همین سبب است که آسیب های ناشی ازحوادث ترافیکی در جهان ازنظرباربیماری وآسیب ها رتبه اول را به خود اختصاص داده است. آمارمتاسف کننده دیگری نیزحکایت ازآن دارد که90 درصد مرگ های ناشی ازحوادث ترافیکی جهان، درکشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط رخ داده است. مطالعات کارشناسان سازمان بهداشت جهانی حکایت ازآن دارد که درتصادفات ترافیکی جهان، مردان بیش اززنان دچار مرگ می شوند وتحقیقات نشان می دهد که درسال2002 میلادی میزان مرگ ومیرناشی ازحوادث ترافیکی درمردان27/6 در100 هزارمورد، وزنان10/14 در100 هزارمورد بوده است.
هزینه های ناشی از تصادفات رانندگی
براساس مطالعات کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، هزینه جهانی حوادث ترافیکی حدود518 میلیارد دلاردرسال است که کشورهای با درآمد کم ومتوسط65 میلیارد دلارآن را به خود اختصاص می دهند واین مبلغ بیش ازکمک مالی است که آنها برای توسعه دریافت می کنند. آمارهای منتشرشده ازسوی سازمان بهداشت جهانی نشانگرآن است که امروزه درسراسرجهان، میلیون ها نفربا مرگ یا ناتوانی یکی ازافراد خانواده خود، درشمارآسیب دیدگان اجتماعی قراردارند که براساس تخمین ها، هزینه های اقتصادی حوادث ترافیکی وآسیب های مربوط به آن، درکشورهای کم درآمد یک درصد، درکشورهای با درآمد متوسط1/5 درصد ودرکشورهای با درآمد بالا2 درصد ناخالص ملی GNP() را به خود اختصاص می دهد. تحلیلگران سازمان بهداشت جهانی معتقدند که آسیب های مربوط به حوادث ترافیکی بارسنگینی را نه فقط به اقتصاد ملی وجهانی تحمیل می کنند، بلکه اقتصاد خانواده ها را نیزدستخوش فشاروتهدید می سازد وبسیاری ازخانواده ها به علت ازدست دادن نان آورخود، به ورطه فقرفرومی افتند وتعداد بیشتری مجبورند بار نگهداری ازافراد ناتوان شده به این دلیل را متحمل شوند.
نقش بیمارستان ها
بیمارستانها مهم ترین مراکزی هستند که دردرمان مصدومان حوادث جاده ای نقش دارند، درکشورهای پیشرفته با توجه به اهمیت بیمارستانها درپذیرش ودرمان مصدومان حوادث ترافیکی، دولت ها اقدام به تجهیزبیمارستانها ازلحاظ امکانات وهمچنین کادرتخصصی مورد نیازاین مراکزکرده اند. با توجه به اینکه درمان سریع و صحیح مصدومان این گونه حوادث ازبارمالی صدمات اقتصادی وارد شده به کشورمی کاهد، باید ظرفیت وامکانات بیمارستانها درزمینه پذیرش ودرمان مصدومان حوادث ترافیکی افزایش یابد. درمورد فرایند ویزیت تا بستری شدن بیماران تصادفی باید گفت؛ مصدومان تصادفی به محض ورود به اورژانس بیمارستان بستری می شوند وهمیشه اولویت بستری شدن برای این گونه مصدومان وجود دارد وحتی اگرتخت های اورژانس ما پرباشند، حداکثرتا48 ساعت تخت های اورژانس خالی می شوند واین گونه بیماران بستری می شوند وبیماران دراین مدت روی برانکاردهای ویژه بستری می شوند تا این تخت ها خالی شوند. بیماری که که ازوضعیت بحرانی خارجی می شود، ازاورژانس به بخشی که لازم است انتقال می یابد که ممکن است بخش مربوطه جا نداشته باشد که بیماردرنوبت بستری قرارمی گیرد وبه محض خالی شدن تخت دربخش مربوطه بستری می شود.
نقش سازمانهای بیمه گر
درکشورهای گوناگون دنیا نقش بیمه ها درحوادث جاده ای به طورکامل تعریف شده است. درحال حاضربخش هزینه های تصادفات دراختیاربیمه های تجاری است و بیمه های تجاری نیز10 درصد دریافتی شخصی ثالث شان را درصندوقی که دراختیاروزارت بهداشت است واریزمی کنند. تا پیش ازتصویب ماده92 برنامه چهارم، بیمه ها درارتباط با پرداخت هزینه های درمان مصدومان خوب عمل نمی کردند وهیچ کس هزینه های درمان این بیماران را متقبل نمی شد. با تصویب این قانون، هزینه درمان این بیماران درصندوق وزارت بهداشت جمع شده است که درحال حاضرباید آن را مدیریت کرد. همچنین باید این گونه بیماران درمراکزگوناگون شناسایی شده وبرای آنها به منظورشناسایی این افراد، کد گذاشته شود وکارهای آنها تا پایان درمان باید دنبال شود.
این مسئله فرایندی دارد که چارچوب این کار دربیمه خدمات درمانی طراحی شده است. دراین سیستم، بیمه های پایه دولتی وجود دارند وبیمه های خصوصی نیزبه عنوان بیمه های تکمیلی درکناربیمه های دولتی فعالیت می کنند یکی ازموضوعاتی که دراین خصوص قابل توجه است پوشش بیمه ای خدمات پشتیبانی تغذیه ای ازاین بیماران است. درخصوص این بیماران باید گفت مهم ترین اقدام برای بازتوانی ایشان دربیمارستان پس ازتثبیت شاخص های اولیه، مقابله با بروزسوء تغذیه بالینی است. بدون تردید جراحی هرچقدرهم موفق باشد وکادردرمانی هرچقدرهم ورزیده باشند، ممکن است به علت حمایت های تغذیه ای نامناسب وضعیف، اثردرمانی مناسبی دربرنداشته باشد.
چنانکه درصورت عدم تامین مواد غذایی لازم، شاهد کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن ونیزکاهش چشمگیرکارایی واثرگذاری بسیاری ازداروها علی الخصوص آنتی بیوتیکها هستیم که قطعا منجربه افزایش میزان مرگ ومیرخواهد گردید.
براین اساس وبا توجه به هزینه بربودن تامین محلولهای غذایی فرموله (که بنا بریافته های پژوهشی ومطالعات بالینی،موثرترین شیوه برای حمایت تغذیه ای ازبیمارانی است که فاقد قدرت بلع هستند)باید ازحمایت سازمانهای بیمه گردرتامین هزینه های مداخلات تغذیه ای بهره برد.
سخن پایانی
حوادث رانندگی وترافیکی یکی ازعلل اصلی مرگ ومیرومعلولیت درجوامع است. جراحات ناشی ازحوادث ترافیکی یکی ازمعضلات اساسی فراموش شده سلامت عمومی است که پیگیری مداوم وموثربرای جلوگیری ازآن، نیازبه هماهنگی میان سازمانهای مختلف دارد.
بالا بردن سطح آگاهی همگانی ازطریق رسانه ها و ارتقای امکانات درمانی وتشخیصی مناسب درمراکزاعزام، بهبود سیستم انتقال بیماران وثبت دقیق اطلاعات بیماران ،ارتقاء سطح حمایتهای تغذیه ای، همراهی سازمانهای بیمهگرمی تواند کمک شایان توجهی به ارتقای کیفیت مراقبت ازبیماران کند. همچنین وجود مرکزی جهت انجام تحقیقات ملی دراین خصوص نیزمی تواند درکاهش شیوع حوادث ترافیکی موثرباشد.
پلیس راهنمایی و رانندگی ایران گزارش داده که در این کشور در هر 25 دقیقه یک نفر بر اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست می دهد.
سرتیپ کمال هادیان معاون فرمانده پلیس راهنمایی و رانندگی ایران، میزان حوادث جاده ای ایران را هفت برابر کشورهای توسعه یافته اعلام کرده است.
به گفته آقای هادیان، در کشورهای توسعه یافته در مقابل هر هزار نفر جمعیت، سه نفر در اثر تصادفات جاده ای جان خود را از دست می دهند در حالی که در ایران در مقابل هر هزار نفر جمعیت، 32 نفر در اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست می دهند.
تعداد کشته های حوادث رانندگی در ایران سالانه حدود 23 هزار نفر اعلام شده است که نسبت به سه سال پیش کاهش چشمگیری نشان می دهد.
بر اساس گزارشی که وزارت بهداشت منتشر کرده در سال 1384 تعداد کشته های حوادث رانندگی حدود 27 هزار و 764 نفر بوده اما در سه سال اخیر تعداد کشته های رانندگی نزدیک به پنج هزار نفر کاهش پیدا کرده است.
کاهش آمار تلفات انسانی در تصادفات رانندگی، در چند سال اخیر کم سابقه است با این حال کارشناسان می گویند که جاده های ایران هنوز یکی از مرگبارترین جاده های جهان هستند.
سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تصادف در ایران روی می دهد و ایران در ردیف اول حوادث مرگبار جاده ای جهان قرار دارد.
بر اساس آخرین گزارش ها، در سال گذشته با وجود کاهش شدید آمار تلفات انسانی نزدیک به23 هزار نفر در تصادفات جان باخته و حدود ۲۰۰ هزارنفر نیز زخمی شده اند.
پلیس راهنمایی و رانندگی و وزارت راه ایران در سال های اخیر برنامه های متعددی را برای کاهش تصادفات رانندگی به اجرا گذاشته و به عقیده کارشناسان، بخشی از کاهش تلفات انسانی به این مسئله مربوط می شود.
با وجود این هنوز جاده های ایران ناامن است و خودروهای تولیدی از ایمنی کافی برخوردار نیستند و این مشکلات باعث شده تا آمار تصادفات در ایران همچنان بالا باشد.
به تازگی محمد رویانیان، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی ایران با انتقاد از ضعف ایمنی در خودروهای تولیدی این کشور گفت:" سقف بعضی از خودروها به علت ضعف ساخت به گونه‌ای است که با یک واژگونی باعث کشته شدن سرنشینان خودرو می شود و استاندارد نبودن ترمزهای قدیمی و عدم استفاده از سیستم ترمز ABS شدت حادثه را در تصادفات رانندگی چندین برابر می‌کند."
برآورد خسارات تصادفات چندان آسان نیست اما برخی میزان آن را سالانه بیش از پنج هزار میلیارد تومان (بیش از 5.5 میلیارد دلار) برآورد می کنند.
بر اساس تازه ترین گزارش سازمان پزشکی قانونی ایران در مهرماه امسال بیش از ۲۰۰۰ نفر در تصادفات رانندگی در این کشور جان باخته اند.
این سازمان روز دوشنبه ۲ آذر (۲۳ نوامبر) در وبسایت رسمی خود اعلام کرد که تنها در ماه مهر سال جاری، ۲۳۱۹ نفر در حوادث جاده ای این کشور کشته و ۲۹ هزار و ۲۸۹ نفر هم مجروح شده اند.
بر اساس این گزارش در مجموع از ابتدای فروردین ۱۳۸۸ تا پایان مهر ماه، ۱۴ هزار و ۶۰۵ نفر در تصادفات رانندگی کشته شده اند.
با نگاهی مقایسه ای بر آمارهای منتشر شده پیرامون تلفات انسانی تصادفات رانندگی در ایران و آمار تلفات غیرنظامی جنگ در عراق و افغانستان، می توان متوجه این واقعیت شد که جاده های ایران به تنهایی بیشتر از جنگ های جاری در همسایه های غربی و شرقی این کشور قربانی می گیرند.
چندی پیش سازمان ملل متحد آمار تلفات غیر نظامیان افغان در سال ۲۰۰۸ را بالغ بر ۲۱۱۸ نفر اعلام کرده بود.
در گزارشی مشابه که وزارت خانه های بهداشت، دفاع و کشور عراق منتشر کرده اند، تعداد تلفات غیر نظامیان عراقی در سپتامبر گذشته ۸۸۴ نفر بوده است و در ماه اوت ۲۰۰۹ هم که یکی از خونین ترین ماه ها طی چند سال گذشته اعلام شده است، تعداد تلفات غیر نظامیان ۱۵۵۹ نفر گزارش شده است.
بدین ترتیب مجموع تلفات تصادفات جاده ای در ایران طی مهرماه سال جاری (۲۳۱۹ نفر) بیشتراز تلفات غیر نظامیان جنگ عراق در شهریورماه (۸۸۴ نفر) و حتی مرداد ماه گذشته (۱۵۵۹ نفر) بوده است.
همچنین این آمار که متعلق به یکماه است، به تنهایی ازمجموع تلفات غیر نظامیان افغان طی ۱۲ ماه سال ۲۰۰۸ که بالغ بر ۲۱۱۸ نفر بوده است، بیشتر است.
احمد خرم، وزیر راه پیشین ایران اعلام کرد که میزان مرگ بر اثر تصادفات جاده ای کاهش نیافته، بلکه تعداد سفرها کم شده است.
او درگفت و گو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) تورم و سهمیه بندی بنزین را از دلایل کاهش سفر عنوان کرد و تاکید کرد: "می توانم ثابت کنم که مرگ و میر از تصادفات جاده ای کاهش پیدا نکرده است."
این درحالی است که سالانه حدود۸۰۰ هزار تصادف در ایران روی می دهد و ایران در ردیف اول حوادث مرگبار جاده ای جهان قرار دارد.
احمد خرم اصلی ترین مشکل راه های کشور را در زمینه آزادراه و بزرگراه خواند و گفت: "ایران در حوزه راه فرعی، روستایی جز شبکه راه طلایی در آسیاست اما مشکل اصلی در بخش آزادراه و بزرگراه است."
آقای خرم "کاهش مصرف سوخت و تعداد تصادفات" را از مزایای آزادراه برشمرد و گفت: "به دلیل نبود برنامه ریزی درست و تصمیم گیری های احساسی، بودجه ساخت راه اصلی را صرف جاده روستایی کردیم و چون مطابق برنامه توسعه حرکت نکردیم، مردم باید جان بدهند."
او با انتقاد از اینکه "همدلی و همگرایی و یک عزم ملی برای کاهش تصادفات وجود ندارد" گفت: "متاسفانه در کشور ما همه چیز روی کاغذ و تابلو است و هیچ ضمانت اجرایی برای شعارها و اهدافی که برنامه ریزی می شود، نداریم."
بر اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی فقط در مهرماه امسال بیش از ۲۰۰۰ نفر در تصادفات رانندگی در ایران جان باخته اند.